Η Πρωτόαθλος
Πρωτόαθλος, πρῶτος ἀθλητής, πρωταγωνιστής τοῦ Μεγάλου Σταδίου, τοῦ Σταδίου τῶν ἀρετῶν, εἶναι
ἡ νηστεία, ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, ὅπως οἱ ὑμνογράφοι τοῦ Τριῳδίου τὴν ἀποκαλοῦν,
καὶ ὅπως στὸ ὁμώνυμο μικρὸ πόνημά μας ἐμεῖς σκιαγραφήσαμε (ἴδε «βασίλισσα τῶν ἀρετῶν»).
«Αἰσχρῶν
λογισμῶν καὶ πράξεων φαύλων νηστεύσωμεν…
καὶ χαμαιζήλου κακίας ἐκλίνωμεν…».
«Νηστεύσωμεν
μήνιδος παθῶν, τρυφήσωμεν τὴν ἀγάπην…
θρέψωμεν πένητας… τῇ θείᾳ σιτιζόμενοι χάριτι
καὶ
δάκρυσι τὰ δάκρυα σβέσωμεν…»
Συνδυασμὸς τῆς νηστείας μὲ τὶς ἄλλες ἀρετές :
«Νηστεία καθαρὰ μακρυσμὸς ἁμαρτίας, ἀλλοτρίωσις παθῶν, ἀγάπη πρὸς Θεόν, προσευχῆς ἐπιμέλεια, δάκρυα σὺν κατανύξει, πενήτων προμήθεια.» (Δευτ. Β΄ ἑβδ. Νηστ.) «βρῶμα κακίαν ποιούμενος καὶ πόμα τὴν ἀμέλειαν, ὁ κατὰ πάντα μένων ἀδιόρθωτος, βρωμάτων ἀποχῇ ἀκαίρως ἐπαγάλλομαι.» (Παρασκ. Α΄ ἑβδ. Ν.) καὶ συμπληρώνει: «…τὸ σιτίζεσθαι τὴν μοχθηρὰν κακίαν, τὴν ὑψηλοφροσύνην… κατάλυσίς ἐστι τῆς νηστείας» Κατάλυση ἐπίσης τῆς νηστείας θεωρεῖται κάθε πράξη πού παραβαίνει τὸ θεῖο θέλημα. Ἐπιπλέον νηστεία ἀληθὴς εἶναι ὄχι μόνο ἡ ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸ κακό, ἀλλὰ καὶ ἡ καταπολέμηση αὐτοῦ· «ἡ διάρρηξή του…».
Μεγάλη ἡ δύναμη καὶ ἄπειρες οἱ ὠφέλειες τῆς νηστείας :
«Ἐγκρατείᾳ τὰ πάθη νεκρώσωμεν, τῇ νηστείᾳ τὸ Πνεῦμα πτερώσωμεν (Δευτ. τῆς Β΄ ἑβδ. Ν.) «…καὶ γὰρ αὓτη ῥώννυσι τὸ σῶμα καὶ καταφωτίζει νοῦν καὶ καρδίαν».
Συνδυασμὸς τῆς νηστείας μὲ τὶς ἄλλες ἀρετές :
«Νηστεία καθαρὰ μακρυσμὸς ἁμαρτίας, ἀλλοτρίωσις παθῶν, ἀγάπη πρὸς Θεόν, προσευχῆς ἐπιμέλεια, δάκρυα σὺν κατανύξει, πενήτων προμήθεια.» (Δευτ. Β΄ ἑβδ. Νηστ.) «βρῶμα κακίαν ποιούμενος καὶ πόμα τὴν ἀμέλειαν, ὁ κατὰ πάντα μένων ἀδιόρθωτος, βρωμάτων ἀποχῇ ἀκαίρως ἐπαγάλλομαι.» (Παρασκ. Α΄ ἑβδ. Ν.) καὶ συμπληρώνει: «…τὸ σιτίζεσθαι τὴν μοχθηρὰν κακίαν, τὴν ὑψηλοφροσύνην… κατάλυσίς ἐστι τῆς νηστείας» Κατάλυση ἐπίσης τῆς νηστείας θεωρεῖται κάθε πράξη πού παραβαίνει τὸ θεῖο θέλημα. Ἐπιπλέον νηστεία ἀληθὴς εἶναι ὄχι μόνο ἡ ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸ κακό, ἀλλὰ καὶ ἡ καταπολέμηση αὐτοῦ· «ἡ διάρρηξή του…».
Μεγάλη ἡ δύναμη καὶ ἄπειρες οἱ ὠφέλειες τῆς νηστείας :
«Ἐγκρατείᾳ τὰ πάθη νεκρώσωμεν, τῇ νηστείᾳ τὸ Πνεῦμα πτερώσωμεν (Δευτ. τῆς Β΄ ἑβδ. Ν.) «…καὶ γὰρ αὓτη ῥώννυσι τὸ σῶμα καὶ καταφωτίζει νοῦν καὶ καρδίαν».
«…ἐν
τῇ νηστείᾳ κατασβέννυνται τὰ τῆς σαρκὸς φλογίζοντα πάθη…» (Τρίτη Τυροφ.)
«Νηστεία
τὸν Μωσέα θεόπτην ἀπειργάσατο, Ἠλίαν φλογερὸν ἡνίοχον, καὶ Παῦλον
οὐρανοδρόμον…», «δι’ αὐτῆς πᾶς τις Θεῷ οἰκειοῦται…», «…τῶν παθῶν κατευνάζει τὰ
οἰδήματα καὶ τῷ Δεσπότῃ καταλλάσσει τοὺς πταίσαντας» (Κυρ. Ἀπόκρ.)
«…δι’
αὐτῆς … Μωϋσῆς γέγονε τῷ Κτίστῃ συνόμιλος» (Κυρ. Τυροφ.)
«…Μωϋσῆς
διὰ νηστείας θάλασσαν διέρρηξε καὶ λαὸν διήγαγε…», «…τρεῖς δὲ παῖδες Ἀβραμιαῖοι
τύρρανον διὰ νηστείας ἐνίκησαν.» (Δοξ. Κυρ. Ὀρθ.).
Φτερώνει
τὴν ψυχὴν ἡ νηστεία καὶ φαιδρύνει τὸν ἄνθρωπο :
«ἐν ἐγκρατείᾳ τὰς ψυχάς πτερώσωμεν (Τρίτη Τυροφ.), «…νηστείας φωτὶ καθαίρωμεν τὰς αἰσθήσεις…», «νηστεία φαιδρυθέντες τὸ στάδιον διέλθωμεν».
«ἐν ἐγκρατείᾳ τὰς ψυχάς πτερώσωμεν (Τρίτη Τυροφ.), «…νηστείας φωτὶ καθαίρωμεν τὰς αἰσθήσεις…», «νηστεία φαιδρυθέντες τὸ στάδιον διέλθωμεν».
«φαιδροτέρα
τῶν οὐρανῶν ἡ ἐγκράτεια καὶ συμπολίτις ἀγγέλων ἡ νηστεία» (Τετ. Τυροφ.) καὶ «Νηστεία
ἡ καλλίστη καρδίας τρέφει λογισμοὺς θεαρέστους πιαίνουσα καὶ παθῶν ἄβυσσον
ἀποξηραίνουσα· ὄμβροις δὲ κατανύξεως ἀποκαθαίρει πιστούς…» καὶ «…διὰ δρόσου
νηστείας τὴν κάμινον τῶν Παθῶν Ἀπόστολοι ἐμάραναν» (Παρασκ. Τυροφ.).
Ἡ
νηστεία ὡς ὅπλο ἀμυντικὸ ὁπλίζει τὸν πιστὸ μὲ ἀπάθεια:
«ἀπαθείᾳ τὴν σάρκα ὁπλίσωμεν διὰ νηστείας…» (Κυρ. Α΄ Νηστ.) καὶ ὡς ὅπλο ἐπιθετικὸ εἶναι ἡ παθοκτόνος, ἡ δίκοπος μάχαιρα «ἣτις ἐκτέμνει ἀπὸ καρδίας πᾶσαν κακίαν» (Κυρ. Τυροφ.).
«ἀπαθείᾳ τὴν σάρκα ὁπλίσωμεν διὰ νηστείας…» (Κυρ. Α΄ Νηστ.) καὶ ὡς ὅπλο ἐπιθετικὸ εἶναι ἡ παθοκτόνος, ἡ δίκοπος μάχαιρα «ἣτις ἐκτέμνει ἀπὸ καρδίας πᾶσαν κακίαν» (Κυρ. Τυροφ.).
Ἀναρίθμητες
οἱ ὀνομασίες τῆς νηστείας στὸ Τριώδιο. Τὰ κοσμητικὰ ὅμως ἐπίθετα δὲν μποροῦν νὰ
ἀποδώσουν τὴν πραγματική της ἀξία, ὅσο πετυχημένα κι’ ἂν εἶναι: Βασίλισσα
ἀρετῶν, καλλίστη, πάνσεπτος, σωτήριος, παθοκτόνος, φωτοφόρος, φωτεινὸς χιτών,
μήτηρ σωφροσύνης, στερρὸν ὅπλον, καθαρτήριον ὄργανον, πολύφωτος χάρις, πάνοπλος
ἐγκράτεια, ἀγὼν καλός, ἁγαθῶν πρόξενος, λαμπρά στολή, πατρῶον κειμήλιον, βρῶσις ἀγγελική, φύλαξ
ἁγνείας, μήτηρ ἀπαθείας, συμπολίτις οὐρανῶν, σωτήριος ἐγκράτεια, μήτηρ
σωφροσύνης, συνήγορος μετανοίας, κατήγορος ἁμαρτίας, ἀγγέλων πολιτεία, ἀνθρώπων
σωτηρία, ἱλασμός σωτήριος, τράπεζα ἀγώνων, κάθαρσις ψυχῶν, παθῶν χωρισμός,
παθοκτόνος, πλοῦτος ἄσυλος, ἄμωμος νηστεία, ἀρετῶν κατόρθωσις, εἶναι μερικὰ μόνο
προσωνύμια τῆς νηστείας.
Γιὰ
τὸ πῶς θὰ νηστεύει ὁ πιστὸς πολλὲς εἶναι καὶ πολὺ σοφὲς οἱ ὁδηγίες τοῦ Τριῳδίου.
Σημειώνουμε μερικές.
«…Μὴν λές, λοιπόν, ὅτι νηστεύεις, ἂν ἡ νηστεία
σου δὲν συνοδεύεται καὶ δὲν συνεπεικουρεῖται ἀπὸ τὶς ἄλλες χριστιανικὲς ἀρετές. Ἡ βασίλισσα πάντα συνοδεύεται ἀπὸ τὶς
κυρίες τῶν τιμῶν. Ἡ ταπεινοφροσύνη, ἡ μετάνοια, ἡ προσευχή, ἡ πίστη, ἡ
δικαιοσύνη, ἡ φιλανθρωπία, ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὸ κακό, πρὸ πάντων ὅμως ἡ καταπολέμησή
του (διάρρηξη) εἶναι οἱ ἀρετὲς πού θὰ δικαιώσουν καί θά ὀμορφαίνουν τὴ νηστεία σου.». Καὶ πρῶτα
πρῶτα νὰ τὴν δεχόμαστε μὲ χαρά. «…ταύτην μετ’ εὐφροσύνης ὑποδεξώμεθα…» καὶ
«…καιρὸν νηστείας περιχαρῶς διανύοντες…» (Β΄ Κυρ. Νηστ.) καὶ «τὸ τῆς νηστείας
διάγγελμα περιχαρῶς ὑποδεξόμενοι…» (Παρ. Ε΄ ἑβδ.) «Νηστείαν τελέσωμεν, μὴ
σκυθρωπάζοντες, ἀλλ’ ἐν τοῖς ταμείοις τῶν ψυχῶν προσευχόμενοι…» (Δευτ. Δ΄ ἑβδ.)
καὶ «νηστείας ὕδατι ψυχάς ἀπονίπτοντες…».
Φαιδρὰ
ἡ στολὴ τῆς νηστείας καὶ καλὸς (ὡραῖος) ὁ ἀγώνας της. «…ἐνδυσώμεθα τὴν φαιδράν τῆς
νηστείας στολήν, ἀποδυσάμενοι τὸ δυσαχθὲς χιτώνιον τῆς ἀκρασίας» (Τρ. Γ΄ Κυρ. Ν.) Ἡ
ἀκρασία, ἡ ἀκράτεια καὶ ἀπιστία εἶναι τὸ πρῶτο λάθος τοῦ ἀνθρώπου (παρακοὴ
πρωτοπλάστων) καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι πάντα ἡ μεγάλη καλοστημένη παγίδα τοῦ
Πονηροῦ.
Ἡ κατάλυση τῆς νηστείας, ἡ « ἰοβόλος
βρῶσις » ὅπως το τριώδιο τήν ἀποκαλεί, « το συνειδός τῆς ψυχῆς ( τη συνείδηση )
φονεύει ». Εἶναι « ἡ ψυχολέτειρα βρῶσις » εἶναι ἡ πνευματική καί ἠθική ἀπογύμνωσις,
πού γιά πρώτη φορά στόν Παράδεισο οἱ πρωτόπλαστοι γνώρισαν . Εἶναι ἡ « Ἐδέμ ἀπογύμνωσις
», τήν ὀποία ὅλοι ἀναγκαίως κληρονομήσαμε, ὅπως καί τίς συνέπειές της. «...Νόμον
νηστείας ἀποσάμενοι τῆς ἁμαρτίας βόθρῳ κατωλισθήσαμεν »
«Πικρῶς τρυγήσας ὁ πρωτόπλαστος βρῶσιν
παράλογον, κατάκριτος τῆς παραδείσου τρυφῆς ἐξεβλήθη.» Ἡ ἀληθής νηστεία τήν ἐπένδυση,
τήν ἐπανεπένδυση τοῦ ἁνθρώπου με τήν « Θεοΰφαντον στολήν στόχον ἔχει » ὅπως τό
βιβλίο τοῦ Τριωδίου μυριάκης λέγει.
Ἡ ὑποδοχή αύτῆς τῆς Βασίλισσας, τῆς
Νηστείας, ὅπως καί τῶν Κυριῶν, πού μέ τιμή τή συνοδεύουν ( ταπεινοφροσύνη,
πίστη, προσευχή, μετάνοια, φιλανθρωπία ) εἶναι κάτι πού τό Τριώδιο ἰδιαίτερα
τονίζει σχεδόν κάθε μέρα.
« Φαιδρά ἡμέρα τῆς νηστείας ἐπέστη· φαιδρῷ
τῷ προσώπῳ αὐτήν ὑπαντήσωμεν φαιδρῶς ...»
«...τήν πάνσεπτον Νηστείαν ὑπαντήσωμεν
φαδρῶς...»
«...μετ’ εὐφροσύνης ταύτην ὑποδεξώμεθα...»
«...περιχαρῶς δεξώμεθα τό
θεόπνευστον τῆς Νηστείας ἂγγελμα...»
«...ἀσμένως τήν Νηστείαν ἀσπασώμεθα...»
Θὰ
κλείσωμε τὴν παράθεση χωρίων τοῦ Τριῳδίου μὲ μία πολὺ ἐνδιαφέρουσα γιὰ ὅλους
μας δέηση. «Κριτὰ δικαιώτατε δάκρυα οὖν μοὶ δώρησαι, δι’ ὧν εὕρω τὴν ἄφεσιν…»
(Κυρ. Β΄ Νηστ. ἑσπέρας). Δὲν ζητάει ἀμέσως τὴν ἄφεση. Ζητάει δάκρυα, ζητάει
μετάνοια πρῶτα, γιὰ νὰ φτάσει μόνος του ὕστερα στὴν αἴτηση τῆς ἄφεσης. Ἄριστο
πρὸς μίμηση παράδειγμα.
