καὶ στύλος καρτερίας. (ΚΥΡ. Δ΄ ΝΗΣ.)
Μετὰ τὸ Μικρὸ Πάσχα (Γ΄ Κυρ. Νηστειῶν), τὸν σταθμὸ ἀναψυχῆς τοῦ Σταδίου τῶν ἀρετῶν, κεντρικὸ πρόσωπο στὸν ἑπόμενο, σημαντικὸ ἐπίσης, σταθμὸ (Δ΄ Κυρ. Νηστ.) εἶναι ὁ λειμὼν ὁ εὐωδέστατος, ὁ στύλος τῆς ἀσκήσεως καὶ καρτερίας, Ἰωάννης ὁ συγγραφέας τῆς κλίμακος, τῆς κλίμακος τῶν ἀρετῶν, ὅπως ὀνομάστηκε τὸ διδακτικώτατο αὐτὸ βιβλίο (523-603).
Ὁ Ἰωάννης «ἐπιβάς τῷ ὕψει τῶν ἀρετῶν» κατέκτησε, «κατόρθωσε»,
τελειοποίησε μέσα του ὅλες τὶς ἀρετές, τὶς ἐβίωσε, καὶ τὰ βιώματά του αὐτὰ καταγράφονται στὸ περίφημο αὐτὸ βιβλίο Κλίμαξ, ἀπὸ ὅπου πῆρε καὶ τὸ ὄνομά του Ἰωάννης τῆς Κλίμακος. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ βιβλίου, ἰδιαίτερα κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς, ὅπως ἡ Ἐκκλησία παλαιότερα ἀσκοῦσε, εἶναι πολὺ ἐποικοδομητική.
Θὰ γνωρίσωμε τὸν εὐδωδέστατο αὐτὸν λειμῶνα καὶ τοὺς καρπούς του ἀπὸ τοὺς ὕμνους τῆς ἡμέρας, ἰδιαίτερα ἀπὸ τὸν Κανόνα τοῦ ἁγίου, ποίημα κάποιου Ἰγνατίου, ὑμνογράφου μεγάλης ἀξίας, ὅπως καὶ ἀπὸ ἄλλα ἔργα του καταφαίνεται.
Κατὰ τὸν Ἰγνάτιο πάντα, τὸν μεγάλο αὐτὸν ὑμνογράφο, ὁ Ἰωάννης κατέκτησε τὶς ἀρετές· τὶς κατέκτησε μὲ κόπους, μὲ ἄσκηση, μὲ ἀγρυπνίες, προσευχή, νηστεία καὶ ἐγκράτεια. Ὅταν, σὲ ἡλικία δέκα ἓξι ἐτῶν, ξεκίνησε τὸ δρόμο τῆς ἀρετῆς, εἶχε ἐφόδια μόνο τὴν μεγάλη του πίστη στὸ Θεὸ καὶ τὴν ἀγάπη. Ὁλοκλήρωσε τὴν πορεία του πρὸς τὸν οὐρανό, κατάκτησε τὶς ἀρετὲς μία-μία, μετὰ ἀπὸ συνεχῆ καὶ ἐντατικὸ ἀσκητικὸ ἀγώνα ἑξήντα τεσσάρων ἐτῶν.
Μὲ μοναδικό, λοιπόν, ἐφόδιο τὴν πίστη ὁ Ἰωάννης «ἀναπτερώσας τὸν νοῦν πρὸς Θεὸν διὰ πίστεως…» καὶ «…ταῖς τῶν δακρύων ροαῖς τὴν ψυχὴν καθαιρόμενος καὶ παννύχοις στάσεσι τὸν Θεὸν ἱλασκόμενος τὰ ἀρετάς κατορθοῖ…» κατέκτησε πρῶτα τὴν ἐγκράτεια. Πῶς; «θηλάσας τῆς ἐγκρατείας τὸν γλυκασμὸν καὶ ἀπώσας πικρίαν τῶν ἡδονῶν.» Ἒγινε ὁ Ἰωάννης «λύχνος ἐγκρατείας, πίστεως καὶ ἀγάπης, σβέσας πάντα τὰ πάθη τῇ δρόσῳ τῶν ἀγώνων του», μὲ ἀγῶνες καὶ ἱδρώτα.
Οἶκος, κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ ὁ Ἰωάννης· «Οἶκος Θεοῦ ἐγνωρίσθης, σοφέ, δεχθείς ἐν τῇ ψυχῇ σου τὸν πλοῦτον τοῦ Πνεύματος, προσευχήν, σεμνότητα, ἀγρυπνίαν, ἐγκράτειαν καὶ πίστιν ἀληθῆ…»
Ἄλλαξε τὴν ζωή του μὲ τὴν ἐγκράτεια. «ἀτροφίᾳ τὴν σάρκα μαράνας, ψυχῆς ἀνεκαίνισας τὸν τόνον». Μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀνέβηκε μέχρι καὶ τὸ τελευταῖο σκαλοπάτι τῆς κλίμακας πρὸς τὸν οὐρανό· τελειοποίησε τὴν ἐγκράτεια «…ἐν τῷ ὕψει τῆς ἐγκρατείας ἀληθῶς σε ἔθετο, Ἰωάννη, ὁ Κύριος». Ἀνεδείχθη ὁ Ἰωάννης ποταμὸς τῆς ἐγκρατείας «μὴ βραχείς ἁμαρτίαις», δὲν τὸν λέρωσαν οἱ ἁμαρτίες.
Μὲ καθαρὴ καὶ ἐπίσημη στολή, μὲ ἀρετὲς στολισμένος, μπῆκε στοὺς γάμους τοῦ Καλοῦντος, στὴν αἰώνια εὐωχία. «…στολὴν ἐνδεδυμένος ἀξίαν τοῦ καλοῦντος ἐν τῇ ἄνω εἰσῆλθες νυμφικῇ εὐωχίᾳ τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ, Ἰωάννη ὅσιε.» καὶ «…εἰς Νυμφῶνα τῆς ἀρρήτου δόξης συνεισῆλθες, Ἰωάννη, τῆς ἀρρήτου δόξης ταῖς ἀρεταῖς ὡραϊσμένος.»
Κατόρθωσε λοιπόν, ἀνόρθωσε, ὁλοκλήρωσε δηλ. ὁ Ἰωάννης μέσα του ὅλες τὶς ἀρετὲς στὸν ὕψιστο βαθμό, ἔγινε ὁ ἴδιος «Κλίμαξ πρὸς οὐρανόν», «ἐδείχθη τοῖς πιστοῖς γλυκασμὸς σωτηρίας» καὶ «οὕτω πρὸς οὐρανὸν ἀνέλαμψε.».
Ἀπὸ ποῦ ὅμως ὁ Ἰωάννης ἄντλησε; ἀπὸ ποῦ πλούτισε; «…μελετῶν πρακτικώτατα τὰ θεόπνευστα λόγια, ὅσιε, καὶ τὴν ἐκεῖθεν ἀναπηγάζουσαν χάριν ἐπλούτησας…». Ἡ Ἁγία Γραφή, ὁ θεῖος λόγος εἶναι τὸ θησαυροφυλάκιο.
Τέλος, ὁ Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ἦταν καὶ καλὸς Ποιμήν. Μὲ τὸν ἅγιο βίο του, μὲ τὰ μεστωμένα κηρύγματα καὶ τὴν δύναμη τῶν λόγων του ἐξέθρεψε τὸ ποίμνιό του, ἀλλὰ καὶ τοὺς αἱρετικοὺς ἐκμηδένισε: «ἐν τῇ χλόῃ τῆς ἄνω βασιλείας τὴν ποίμνην, πάτερ, ἐξέθρεψας, καὶ ῥάβδῳ τῶν θείων λόγων σου τοὺς θῆρας τῶν αἱρέσεων ἀπήλασας…» ψάλλει ὁ ὑμνωδὸς γιὰ τὸν Ἰωάννη. Kαὶ ἀλλοῦ πάλι: «Ἰατὴρ νοσούντων ἐν πνεύματι ἐδείχθης ὅσιε, ἐλατὴρ δὲ καὶ διώκτης τῶν πονηρῶν πνευμάτων μακάριε». Ἀνεδείχθη ὁ Ἰωάννης «…στύλος καρτερίας τῆς ποίμνης αὐτοῦ, ὑπομείνας γενναίως τῶν ἐναντίων στίγματα καὶ προσβολάς», ἀλλὰ καὶ τῶν αἱρέσεων θέριστρον «τῶν ἀσεβῶν πάντων καταστρεψάμενος τὰ βουλεύματα τῇ δρεπάνῃ τῶν λόγων του.». Χρειάστηκε νὰ τρέξει, νὰ κοπιάσει, νὰ ἱδρώσει. Ἄφησε πολλὲς φορὲς τὸ ἡσυχαστήριο καὶ τὴν ἄσκηση καὶ κατέβηκε στὶς πόλεις νὰ πολεμήσει στὴν πρώτη γραμμή. Οἱ ἀντιαιρετικοί του ἀγῶνες ἔσωσαν τότε τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ τὰ νέφη τῶν αἱρέσεων. Ἡ ρητορική του δεινότητα, τὸ γλυκὸ ἐκεῖνο στόμα, ἔγινε τώρα φλόγιστρο στὰ χέρια τῆς Ἐκκλησίας, ὅπλο ἀκατανίκητο «τῶν ἀσεβῶν πάντων τὰ βουλεύματα καταστρέφον…» καὶ «τὰ τῶν αἱρέσεων φρυάγματα καταφλέγον».
Κλείνομε
τὸ ἀφιέρωμά μας αὐτὸ μὲ δύο πίνακες, οἱ ὁποῖοι περιέχουν χαρακτηρισμοὺς καὶ ἰδιώματα
τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἀνδρός, ποὺ ἀπὸ τὴν ὑμνολογία τῆς ἡμέρας ἀντλήσαμε καὶ
ταξινομήσαμε.
ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ (ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ)
ἄγγελος
ἐπὶ γῆς, καὶ ἄνθρωπος ἐν οὐρανοῖς, ἅγιος, ἀοίδιμος, ἀσκητῶν καύχημα, βακτηρία
θεία, γλυκασμὸς σωτηρίας, ἐγκρατείας ὑπόδειγμα, ἐλατὴρ τοῦ πονηροῦ, ἰατὴρ
νοσούντων, καθηγητής, κλῆμα εὐθαλέστατον, κλίμαξ ἀρετῶν, λειμὼν εὐωδέστατος,
μακάριος, μύρον ἁγιάσματος, νομοθέτης ἀσκήσεως, οἶκος Θεοῦ, ὀλετὴρ τῶν ἀσεβῶν, ὅσιος,
πάνσοφος, ποταμὸς ἐγκρατείας, στήλη ἐγκρατείας, στύλος καρτερίας, τοῦ κόσμου εὐκοσμία,
τρυφὴ ἀρετῶν, φωστήρ.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ ΕΥΡΥΤΕΡΟΙ
1) «ἃρματι ἐπιβάς τῶν ἀρετῶν,
σωτηρίας
ἐδείχθης γλυκασμός.
2) «ἀτροφίᾳ, Ἰωάννη σάρκα μαράνας,
τῆς
ψυχῆς ἀνεκαίνισας, ὅσιε, τόνον.
3) «γῆν κατέλιπες ὡς φθορᾶς οἰκητήριον,
εἰς
ἔρημον στήσας ψυχῶν φροντιστήριον»
4) «εὐσεβῶν διανοίας κατεφώτισε,
ἀσεβῶν
δὲ βουλεύματα κατέστρεψε»
5) «ἰατὴρ ἐδείχθη τῶν πταίσμασι νοσούντων,
ἐλατὴρ
δὲ θεῖος τῶν πονηρῶν πνευμάτων»
6) «ἱδρῶτι τὴν ἔρημον γεωργήσας Ἰωάννης,
εἰς
ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησεν οὗτος»
7) «μύρον ἁγιάσματος Σὺ συνετέθης ὅλος,
εἰς
ὀσμήν, Ἰωάννη, Θεοῦ εὐωδίας»
8) «νόμοις ἀσκήσεως ἐβύθισας τὰ πάθη,
τῇ
ροῇ τῶν δακρύων σου, ὅσιε, πάτερ»
9) «Οἴκος Θεοῦ ἐγνωρίσθης, καὶ πλούσιος,
τὸν
θεῖον ἐν ψυχῇ πλοῦτον δεξάμενος»
10) «Πεφυτευμένος, ἐν οἴκῳ Θεοῦ, Ἰωάννη,
ἐκαρποφόρησας
Σὺ τάς ἀρετάς πλουσίως»
11) «ποταμὸς τῆς ἐγκρατείας, Πάτερ, ἀνεδείχθης,
λογισμοὺς
κατακλύζων καὶ ρύπον ἐκκαθαίρων.»
12) «Πῦρ τὸ τῆς πίστεως ἐκλάμψας, Ἰωάννη,
φρυάγματα
κατέφλεξας τῆς ἀπιστίας»
13) «δρόσῳ τῶν σῶν ἀγώνων σβέσας, πάτερ, τὰ πάθη,
δαψιλῶς
Σὺ ἀνάπτεις τὸν τῆς ἀγάπης λύχνον.»
14) «σύγγραμμα λιπών Κλίμακα Ἰωάννης,
δείκνυσιν
αὐτοῦ πορείαν τῆς ἀνόδου».
15) «Ταῖς ἀρεταῖς, Ἰωάννη, ὡραϊσμένος,
εἰς
Νυμφῶνα Χριστοῦ ἀξίως συνεισῆλθες.»
16) «γλυκασμὸν θηλάσας, Ἰωάννη, ἐγκρατείας,
τῶν
ἡδονῶν, ὅσιε, ἀπώσω Σὺ πικρίαν.»
17) «πλοῦτον καὶ δόξαν εἰς οὐδὲν λογισάμενος,
χάριν
εὗρες Θεοῦ καὶ ζωὴν αἰώνιον.»
18) «Τὸν τῆς πίστεως βότρυν γεωργίᾳ Σὺ θρέψας,
τοῦ
ποιμνίου σου, Πάτερ, καρδίας κατευφραίνεις.»
19) «τῷ ἂνθρακι, Ἰωάννη, τῆς ἀσκήσεως,
τὴν
τῶν παθῶν πικράν ἄκανθαν κατέφλεξας»
20) «τῶν ἀρετῶν ἐπιβάς τῷ ἃρματι, ὅσιε,
πρὸς
τὴν Θεοῦ Σὺ ἀνεπτερώθης ἀγάπησιν.»
21) «ὑπομείνας γενναίως προσβολάς τοῦ Βελίαρ,
φωτεινὸς
ἐδείχθης τοῦ ποιμνίου σου στύλος.»
22) «χλόῃ τῆς Βασιλείας τὴν ποίμνην σου ἔθρεψας,
καὶ
ράβδῳ τῶν δογμάτων τοὺς θῆρας ἀπήλασας.»
23) «Ὡς λειμὼν εὐωδέστατος, πάτερ ὅσιε,
ἐγκράτειαν
θείαν πλουσίως ἐξήνθησας.»
24) «Ὥσπερ ἀστέρα φωταγωγοῦντα τὰ πέρατα,
οἱ
πιστοὶ πάντες, Ἰωάννη, σὲ βλέπομεν.»
Στὴν Κλίμακα τῶν ἀρετῶν Ἰωάννη, τὸν μέγα τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλο καὶ ἀγωνιστὴ, ἀφιερώνουμε καὶ τὰ παρακάτω δικά μας δύο στιχηρὰ προσόμοια τροπάρια, ἀνέκδοτα μέχρι σήμερα
Ἦχος πλ. δ΄ Νη
πρὸς τό: «Τί ὑμᾶς καλέσωμεν ἅγιοι…»
<< Τί, Ἰωάννη, σὲ καλέσωμεν!
ἐγκρατείας γλυκασμὸν καὶ ταμεῖον ἀρετῶν,
ἐλατῆρα πονηρῶν καὶ προστάτην τῶν πιστῶν·
λύραν γλυκυτάτην τὴν τοῦ Πνεύματος,
μύρον ἁγιάσματος ἀκένωτον·
κλίμακα πρὸς οὐρανὸν ἀνάγουσα τοὺς μιμουμένους σέ, πανόσιε·
Ἐγκαλλώπισμα τῶν ἀσκητῶν καὶ τὸ καύχημα.>>
<< Τί, Ἰωάννη ὀνομάσω σε!
εὐωδέστατον λειμῶνα, εὐωδιάζεις γὰρ καὶ νῦν·
ἰατῆρα τῶν νοσούντων, ἰατρεύεις γὰρ πιστούς·
στύλον τῆς καρτερίας ἀδιάσειστον,
γενναῖον, ὅτι γενναίως σὺ ἐβίωσας·
θέριστρον τὸ τῶν αἱρέσεων καταφλέγον τὰ φρυάγματα.
Παράδεισον τῶν ἀρετῶν καὶ νοῦν ἀκρότατον.>>
